Ποιες είναι οι νηστείες

Σε προηγούμενες αναρτήσεις μας έχουμε δει αναλυτικά τι συμβαίνει με διάφορα θέματα της εκκλησίας μας. Για παράδειγμα από το πότε πέφτει το Πάσχα, μέχρι γιορτές όπως του Αγίου Γεωργίου ή ακόμη και τα ψυχοσάββατα.

Στο συγκεκριμένο άρθρο θα προσπαθήσουμε να δούμε όσο πιο αναλυτικά μπορούμε τι συμβαίνει με τις νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, δηλαδή πόσες και ποιες είναι αυτές, τι πρέπει να τρώμε και τι όχι και γενικά οποιαδήποτε πληροφορία γύρω από αυτές.


Πριν περάσουμε λοιπόν στις λεπτομέρειες, ας δούμε επιγραμματικά ποια θα είναι η διάρθρωση του σημερινού μας άρθρου. Συγκεκριμένα αυτή έχει ως εξής:

■ Τι είναι η νηστεία
■ Ημέρες αυστηρής νηστείας
■ Σαρακοστές (περίοδοι νηστείας)
» Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή
» Η νηστεία των Χριστουγέννωv
» Η νηστεία της Παναγίας
» Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων
■ Μεμονωμένες ημέρες αυστηρής νηστείας
■ Πότε έχουμε κατάλυση της νηστείας

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, απλά και κατανοητά!

Τι είναι η νηστεία

Το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό ως απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι ότι φυσικά η νηστεία είναι η αποχή του ανθρώπου από το φαγητό ή πιο συγκεκριμένα η αποχή από κάποιες συγκεκριμένες τροφές. Στην πραγματικότητα όμως, ο ορισμός της νηστείας είναι λίγο πιο σύνθετος.

Με απλά λόγια, η νηστεία ήταν η πρώτη εντολή που έδωσε ο Θεός τον άνθρωπο. Πρόκειται για την γνωστή εντολή που έδωσε στον Αδάμ και την Εύα, δηλαδή να μη φάνε τον απαγορευμένο καρπό (το γνωστό μήλο) από ένα συγκεκριμένο δέντρο.

Και ουσιαστικά η καταπάτηση της εντολής αυτής ήταν και ο λόγος που ο άνθρωπος βγήκε ή πιο σωστά εκδιώχθηκε από τον παράδεισο.


Κανονικά, σύμφωνα με την εκκλησία μας, νηστεία σημαίνει φαγητό xωρίς λάδι. Αυτό φυσικά δεν μπορούν να το τηρήσουν όλοι, ιδίως στις μεγάλες περιόδους νηστείας (όπως για παράδειγμα πριν το Πάσχα). Για αυτό ο καθένας εφαρμόζει τη νηστεία μέχρι εκεί που μπορεί.

Εκτός από το λάδι, κατά τη διάρκεια της νηστείας πρέπει να απέχουμε και από το κρέας και το ψάρι (επειδή έχουν αίμα), αλλά και από όλα τα παράγωγα τους (γάλα, τυρί ,αυγό κλπ). Εξαιρούνται τα αυγά ψαριών (π.χ. ταραμάς, χαβιάρι κλπ) τα οποία επιτρέπονται κανονικά.

Φυσικά υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις σε μέρες ή περιόδους νηστείας όπου επιτρέπεται η κατανάλωση κάποιων τροφών (η λεγόμενη κατάλυση της νηστείας) τις οποίες θα δούμε αναλυτικά παρακάτω.

Η νηστεία για όποιον μπορεί να την κάνει σωστά, βοηθάει στον καθαρισμό τόσο του σώματος του (κυρίως από τις τοξίνες που έχει το κρέας) αλλά και τον εξαγνισμό της ψυχής (από την εγκράτεια που δείχνει).

Για αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μαζί με την νηστεία των τροφών πρέπει να φροντίζουμε και για την νηστεία των παθών μας.


Με απλά λόγια, η νηστεία θεωρείται ολοκληρωμένη μόνο όταν φροντίζουμε απαραίτητα και για τα δύο, δηλαδή και για τη νηστεία των τροφών, αλλά και για τη νηστεία των παθών.

Έπειτα, καλό είναι να θυμόμαστε ότι η νηστεία η οποία προηγείται συνήθως μιας πολύ μεγάλης γιορτής μας βοηθάει να ζήσουμε και να βιώσουμε το γεγονός της εορτής αυτής στον μέγιστο βαθμό.

Ας δούμε όμως αναλυτικά ποιες είναι οι νηστείες της εκκλησίας.

Προτεινόμενο:

• Black Friday: 40.000 παπούτσια από -50% εως -90% στο www.opo.gr

Hμέρες αυστηρής νηστείας

Ως ημέρες αυστηρής νηστείας θεωρούνται από την εκκλησία η Tετάρτη και η Παρασκευή όλου του χρόνου και ιδιαίτερα των περιόδων νηστείας (σαρακοστών). Και όπως αναφέραμε ήδη, κανονικά, νηστεία σημαίνει φαγητό xωρίς λάδι.

Την Παρασκευή νηστεύουμε επειδή Παρασκευή σταυρώθηκε ο Κύριος, και με αυτόν τον τρόπο, δηλαδη με την νηστεία μας, σταυρώvουμε τον κακό εαυτό μας για να μας ελεήσει τους ανάξιους, όπως ελέησε τον σταυρωμένο ευγνώμονα ληστή.


Την Tετάρτη απέχουμε από αρτύσιμες τροφές (δηλαδή μη νηστίσιμες) για να θυμόμαστε ότι ένας φίλος του (ο Ιούδας) Τον πρόδωσε ημέρα Τετάρτη, αλλά και για να συνειδητοποιούμε ότι κι εμείς, παρ’ ότι είμαστε φίλοι Του, είναι δυνατό, αν δεν προσέχουμε και δεν αγωνιζόμαστε, να Τον προδώσουμε.

Όταν τις ημέρες που έχουμε χρέος να κάνουμε αυστηρή νηστεία συμπέσει κάποια εορτή, γίνεται η λεγόμενη "κατάλυση οίνου και ελαίου", τρώμε δηλαδή λάδι και κρασί ή "κατάλυση ιχθύος" όπου τρώμε και ψάρι.

Αν πρόκειται για γιορτή κάποιου μεγάλου αγίου τρώμε λάδι, ενώ αν είναι εορτή της Παναγίας ή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου μπορούμε να φάμε και ψάρι.

Οι ημέρες: Δευτέρα, Tρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή είναι ημέρες καταλύσιμες, δηλαδή μέρες που τρώμε απ’ όλα, ό,τι θέλουμε, εκτός φυσικά από τις περιόδους νηστειών.

Το Σάββατο και την Κυριακή δεν επιτρέπεται ποτέ να γίνεται αυστηρή νηστεία, δηλαδή χωρίς λάδι.

Όλο το xρόνo ένα μόνο Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, δηλαδή το Μεγάλο Σάββατο, επειδή την ημέρα εκείνη το σώμα του Xριστού βρίσκεται στον τάφο και η ψυχή Του έχει κατέβει στον Άδη για να αναστήσει τον προπάτορα Αδάμ.

Ποιες είναι οι Σαρακοστές (περίοδοι νηστείας)

Πολύς κόσμος λανθασμένα πιστεύει ότι με τον όρο Σαρακοστή εννούμε μόνο τη νηστεία πριν το Πάσχα. Στην πραγματικότητα όμως Σαρακοστές είναι όλες οι μεγάλες νηστείες της εκκλησίας μας, ενώ αυτή του Πάσχα λέγεται κανονικά Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή απλά Μεγάλη Σαρακοστή.

Αναλυτικά, λοιπόν οι Σαρακοστές είναι οι εξής:

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή:

Η νηστεία αυτή είναι γνωστή και ως νηστεία του Πάσχα. Aρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου και γίνεται προς τιμήν του Χριστού και ιδίως του Πάθους Του για μας.


Κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή γίνονται οι εξής καταλύσεις (διακοπές της νηστείας):

» Όποια μέρα και αν πέσει του Ευαγγελισμού (25η Μαρτίου) τρώμε ψάρι
» Των αγίων 40 Μαρτύρων τρώμε λάδι
» Στις 26 Μαρτίου εορτή της Συνάξεως αρχαγγέλου Γαβριήλ τρώμε λάδι

Η νηστεία των Χριστουγέννωv:

Μια ακόμη πολύ μεγάλη νηστεία της εκκλησίας μας είναι και η νηστεία των Χριστουγέννων. Ξεκινάει από τις 15 Νοεμβρίου και διαρκεί μέχρι και τις 24 Δεκεμβρίου.


Κατά την νηστεία αυτή επιτρέπεται να τρώμε ψάρι όλες τις ημέρες πλην φυσικά της Τετάρτης και της Παρασκευής από την αρχή της μέχρι και τις 12 Δεκεμβρίου, δηλαδή ανήμερα της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα.

Η νηστεία της Παναγίας:

Πρόκειται για τη νηστεία που γίνεται πριν τον Δεκαπεντάυγουστο. Συγκεκριμένα διαρκεί από 1 Αυγούστου μέχρι και 14 Αυγούστου. Στη νηστεία αυτή νηστεύουμε προς τιμήν της Παναγίας και φυσικά για την ψυχή μας.


Σύμφωνα με την παράδοση και η ίδια η Παναγία νήστεψε για 15 ημέρες, πριν από την Κοίμησή της, για την ψυχή της. Αν λοιπόν εκείνη νήστεψε για την ψυχή της, τότε καλό είναι να αναρωτηθούμε τι πρέπει να κάνουμε εμείς.

Η συγκεκριμένη νηστεία είναι αυστηρή, όπως και η αντίστοιχη του Πάσχα. Ψάρι τρώμε μόνο στην γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος η οποία πέφτει στις 6 Αυγούστου.

Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων:

Η συγκεκριμένη είναι και η τελευταία μεγάλη νηστεία (σαρακοστή) της εκκλησίας μας. Διαρκεί από την Δευτέρα μετά την Kυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι και τις 28 Ιουνίου.

Συνήθως, η νηστεία αυτή είναι πολύ μικρή. Νηστεύουμε κανονικά από τα πάντα την Τετάρτη και την Παρασκευή. Όλες τις άλλες ημέρες, τρώμε αν θέλουμε ψάρι, μέχρι και τις 24 Ιουνίου που είναι το Γενέθλιον του Προδρόμου.

Από τις 25 μέχρι και τις 28 Ιουνίου νηστεύουμε αυστηρότερα προς τιμήν των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Αν η εορτή της Παναγίας (15 Αυγούστου) και των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29 Ιουνίου) πέσουν ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή, τότε γίνεται μερική κατάλυση της νηστείας και τρώμε μόνο ψάρι. Αν πέσουν οποιαδήποτε άλλη ημέρα γίνεται πλήρη κατάλυση της νηστείας, δηλαδή τρώμε από όλα.

Μεμονωμένες ημέρες αυστηρής νηστείας

Εκτός από τις Τετάρτες και τις Παρασκευές όλου του χρόνου, αυστηρή νηστεία κάνουμε και στις εξής ημέρες:

» στις 5 Ιανουαρίου (δηλαδή την Παραμονή των Θεοφανείων), επειδή ακολουθεί πολύ μεγάλη γιορτή

» στις 14 Σεπτεμβρίου (Ύψωση του Τιμίου Σταυρού), γιατί για την εκκλησία μας είναι κάτι το ανάλογο με την Μεγάλη Παρασκευή

» στις 29 Αυγούστου (αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου) σε ένδειξη πένθους για την άδικη θανάτωση του αγιοτέρου ανθρώπoυ της παγκόσμιας Ιστορίας. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι για την εκκλησία μας, ανώτερη από τον Πρόδρομο είναι μόνο η Παναγία.


Αν οι τρεις αυτές ημέρες τύχουν Σάββατο ή Kυριακή, τρώμε λάδι.

Ξανά υπογραμμίζουμε: ένα Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, το Μ. Σάββατο, και καμιά Kυριακή!!! Γιατί η Kυριακή είναι εορτή χαρμόσυνη, εορτή της Ανάστασης του Χριστού.

Πότε έχουμε κατάλυση της νηστείας

Ωστόσο, εκτός από την νηστεία υπάρχουν και περίοδοι που επιτρέπονται να τρώμε είτε τα πάντα, είτε με κάποιους περιορισμούς.

Πότε έχουμε πλήρη κατάλυση της νηστείας

Σε κάποιες περιπτώσεις καταλύεται πλήρως η νηστεία, δηλαδή επιτρέπεται να τρώμε ό,τι θέλουμε. Συγκεκριμένα, οι περίοδοι που καταλύουμε τα πάντα είναι:

» Το Δωδεκαήμερο. Δηλαδή από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Iανουαρίου, με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων, που είναι αυστηρή νηστεία.

» Η Διακαινήσιμος, δηλαδή η εβδομάδα αμέσως μετά την Ανάσταση του Χριστού.

» Η εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή (μέχρι και των αγίων Πάντων).

Τι τρώμε τις απόκριες (πριν τη νηστεία του Πάσχα)

Μια περίοδος που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από άποψη νηστείας, είναι οι 3 εβδομάδες που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα), οι λεγόμενες Απόκριες.


Πως τρώμε όμως κατά τις τρεις αυτές εβδομάδες; Για την ακρίβεια εδώ έχουμε μια ποικιλία διατάξεων, οι οποίες αναλυτικά έχουν ως εξής:

» Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και του Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ημέρες από όλα.

» Την δεύτερη εβδομάδα (από του Ασώτου μέχρι των Απόκρεω) τρώμε από όλα, αλλά νηστεύουμε την Τετάρτη και την Παρασκευή.

» Την Τρίτη εβδομάδα, της Τυρινής, τρώμε από όλα τα άλλα εκτός από κρέας, όλες τις ημέρες, δηλαδή και την Tετάρτη και την Παρασκευή.

Αυτά λοιπόν σχετικά με τις νηστείες της εκκλησίας μας. Καλή Σαρακοστή!

Το coolweb.gr ευχαριστεί θερμά τον Χριστόδουλο για τη βοήθεια του στη συγγραφή αυτού του άρθρου.

Διαβάστε στη συνέχεια Καθαρά Δευτέρα 2025: Πότε πέφτει και τι Γιορτάζουμε;