Τι είναι η θεωρία παιγνίων

Ακόμη κι αυτοί που δεν έχουν ιδέα από οικονομικά ή μαθηματικά, κατά πάσα πιθανότητα έχουν ακούσει για την θεωρία παιγνίων στις ειδήσεις ή αλλού πιθανότατα και λόγω των διαπραγματεύσεων της Ελλάδας με τους δανειστές.

Τι είναι όμως η θεωρία παιγνίων, τι ισχυρίζεται, που βασίζεται και για ποιο λόγο ανακαλύφθηκε; Ας ρίξουμε λίγο φως, απλά και κατανοητά.

Τι είναι η θεωρία παιγνίων

Η θεωρία παιγνίων είναι μια πρόσφατη σχετικά θεωρία η οποία αφορά γενικά την επίλυση προβλημάτων λογικής.

Η θεωρία αυτή, η οποία στα αγγλικά λέγεται game theory, ουσιαστικά μελετάει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας και σύγκρουσης συμφερόντων.


Η θεωρία παιγνίων βασίζεται στην απλή παραδοχή ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι παίκτες (αντίπαλοι) αποφασίζουν με βάση την λογική και πάντα με γνώμονα την όσο το δυνατόν καλύτερη υπεράσπιση των συμφερόντων τους.

Αυτό μπορεί να μεταφραστεί είτε σαν μεγιστοποίηση του κέρδους τους (όχι απαραίτητα οικονομικό) ή η ελαχιστοποίηση των ζημιών τους.

Έγινε ευρέως γνωστή από την χρήση της στα οικονομικά, όμως πλέον χρησιμοποιείται και σε πολλές άλλες επιστήμες όπως η πολιτική, η βιολογία, η πληροφορική, η κοινωνιολογία, η φιλοσοφία και πολλές άλλες.

Τι είναι παίγνιο

Ως παίγνιο, δηλαδή παιχνίδι, θεωρείται οποιαδήποτε κατάσταση λήψης κάποιας απόφασης που θα πρέπει να είναι η καλύτερη δυνατή για κάθε παίκτη, ο οποίος αφενός θέλει να κερδίσει το παιχνίδι, αλλά αφετέρου δεν γνωρίζει τι θα κάνει ο αντίπαλος του.

Παίγνιο μπορεί να είναι οτιδήποτε. Από μια απλή παρτίδα σκάκι, μέχρι τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα στην περίπτωση της Ελλάδας.


Οι άνθρωποι που εμπνεύστηκαν και θεμελίωσαν τη θεωρία παιγνίων το 1928 ήταν ο Ούγγρος μαθηματικός John von Neumann και ο Γερμανός οικονομολόγος Oskar Morgenstern.

Πολύ αργότερα, ο Αμερικανός μαθηματικός και οικονομολόγος John Nash δημιούργησε την έννοια της ισορροπίας (γνωστή ως ισορροπία του Nash) και βραβεύτηκε με το βραβείο νόμπελ οικονομικών για αυτό του το έργο το 1994.

Τι είναι το δίλημμα του φυλακισμένου

Το πιο διάσημο παράδειγμα για να καταλάβει κανείς την θεωρία παιγνίων είναι το δίλημμα του φυλακισμένου.

Έστω ότι η αστυνομία συλλαμβάνει δύο κακοποιούς για κάποιο αδίκημα που έχουν διαπράξει,και τους βάζει σε διαφορετικά κελιά για να τους ανακρίνει ξεχωριστά.

Κάθε ένας από τους κρατούμενους (παίκτες του παιγνίου) έχει δύο επιλογές. Είτε θα καρφώσει τον συνεργό του είτε θα κρατήσει το στόμα του κλειστό.


Οι δύο παίκτες γνωρίζουν τις συνέπειες από την έκβαση του παιγνίου οι οποίες είναι:

Αν ο ένας καρφώσει τον άλλο και ο άλλος δεν μιλήσει, τότε αυτός που μίλησε αφήνεται ελεύθερος (επειδή συνεργάστηκε με την αστυνομία) και ο άλλος φυλακίζεται για 12 χρόνια.

Αν δεν μιλήσει κανένας τρώνε από 1 χρόνο ο καθένας, ενώ αν αλληλοκαρφωθούν θα φάει ο καθένας από 4 χρόνια.

Το παράδοξο του παιγνίου αυτού είναι ότι ενώ το βέλτιστο αποτέλεσμα θα ήταν να μην καρφώσει κανένας τον άλλο και άρα να φάνε από 1 χρόνο φυλακή, στην πράξη -και αυτό λέει η θεωρία παιγνίων- οι δυο τους θα αλληλοκαρφωθούν και άρα θα φάνε από 4 χρόνια.

Προφανώς αυτό γίνεται γιατί κάθε ένας από τους δυο φυλακισμένους, επειδή σκέφτεται με βάση την λογική, αποφασίζει αυτό που θα ήταν πιο συμφέρον για τον ίδιο, δηλαδή τα μηδέν χρόνια και άρα καρφώνει τον συνεργό του.

Ακόμη κι αν υπήρχε δυνατότητα συνεννόησης ανάμεσα στους δύο φυλακισμένους, η θεωρία παιγνίων λέει ότι το πιθανότερο είναι το αποτέλεσμα του παιγνίου να ήταν το ίδιο, μιας και το κίνητρο του καθενός για ελευθερία θα ήταν εξίσου ισχυρό.